Kan je platvissen verantwoord eten?

Platvissen zoals tarbot of heilbot, en dan zeker de grotere soorten, zitten vaak in het hogere prijsassortiment. Hun stevige, vlezige textuur maakt hen een favoriet op de menu’s van restaurants, maar ook thuis kan je ze bereiden: als hele vis, of als filets. In België zijn platvissen een echte publiekslieveling.

Er bestaan meer dan 700 soorten platvissen. De ASC Standaard voor Platvisomvat enkele van de belangrijkste commercieel geproduceerde soorten, zoals heilbot binnen de Hippoglossus, bot binnen de Paralichthys en tarbot binnen de Scopthalmus.

De term platvis is een verzamelnaam voor allerlei soorten vissen die twee ogen hebben aan één kant van hun gezicht. Zo worden ze niet geboren. Ze beginnen eigenlijk als klein, rond visje. Wanneer ze groeien wordt hun lichaam gaandeweg platter, verschuift één oog helemaal naar de andere zijde van de kop, en draait de bek opzij. Platvissoorten hebben ofwel ogen aan de rechterkant of aan de linkerkant, afhankelijk van hoe het oog beweegt.

Tarbot

Tarbot is een bentische (bodembewoner) platvis met kleine ogen en een grote bek, die op de zand en modderbodem in ondiep water leven, tot een diepte van ongeveer 100m [1]. Ze komen voor in de Noordoost-Atlantische Oceaan, de Baltische Zee en de Middellandse Zee. [2]

Volwassen tarbot voedt zich met andere vissen die op de bodem leven, met schaaldieren en met schelpdieren. [3] Tarbot leeft lang en kan tot 25 jaar oud worden en tot 25kg wegen. [4] Schubben hebben ze niet, wat ongewoon is voor een vis.

Heilbot

Heilbot is de grootste soort platvis en leeft op heel diepe zeebodems, maar om te eten zwemmen ze omhoog. Heilbotten zijn donkerbruin aan de bovenkant en gebroken wit aan de onderbuik, en zijn bedekt met hele kleine schubben. Jonge heilbotten eten kleine schaaldieren en andere bodemsoorten zoals octopus, krab, kabeljauw en bot.

Heilbotten leven verspreid over de hele Noord-Atlantische Oceaan voor de kust van Noorwegen, de Faeröer, IJsland en Zuid-Groenland, al kan je ze zo ver als Maine in Noord-Amerika tegengekomen, en in de Baai van Biskaje, in koud water tussen 5-8°C.

Bot

Bot groeit tot 22 – 60 cm lang, en kan in het wild tot 15 jaar oud worden. Ze brengen het grootste deel van hun leven door in riviermondingen, maar zwemmen in zee ook tot 50 meter diep.

Volwassen bot camoufleert zich op de zeebodem in zachte, modderige gebieden om zich te beschermen tegen roofdieren. Hun dieet bestaat voornamelijk uit viseieren, kleine vissen en schaaldieren. Door overbevissing en dalende visbestanden werd bot een interessante soort voor aquacultuur.

Het kweken van platvis

Het kweken van platvis op het land gaat vlot. Ze kunnen gekweekt worden in verschillende soorten tanks. Voedingsbedrijven hebben een speciaal droog dieet voor platvis ontwikkeld, waaraan de vissen vanaf een vroeg stadium wennen.

Het kweken van tarbot

In 1970 startte men in Schotland en Frankrijk met onderzoeken of tarbot gekweekt kon worden. Een commercieel succes werd het echter pas in de jaren ’90, toen er vooruitgang werd geboekt het kweken van de jonge visjes. [5] Naarmate men investeerde in de ontwikkeling van betere faciliteiten, met de productie van droge voeding begon, en dankzij de introductie van vaccinaties tegen ziektes die tarbot vaak aantasten, heeft de tarbotkwekerijsector zich steeds verder kunnen ontwikkelen. [7]

China is op dit moment de grootste producent van tarbot, met 50.400 ton in 2018 [8]. In Europa is Spanje koploper met 7.995 ton, gevolgd door Frankrijk met 300 ton, en Nederland met 100 ton.

Het kweken van heilbot

Het kweken van heilbot begon in de jaren ’80 in systemen op het land en kooien op zee. Toch bleef de productie van heilbot vrij laag omwille van technische moeilijkheden. In 2018 kwam 1.918 ton Atlantische heilbot uit aquacultuur. 96% daarvan was geproduceerd in Noorwegen, de rest in Schotland. [9]

De ontwikkeling van ei tot jonge heilbot, neemt ongeveer 4 maanden in beslag. Daarna heeft de jonge vis nog 3 of 4 jaar nodig om zijn marktgewicht van 3 – 5kg of 5 – 7kg te bereiken. Heilbot heeft een constante koude temperatuur nodig, een specifiek dieet, en wanneer ze gekweekt worden in kooien op zee, moeten ze beschermd worden tegen zonnebrand [10].

Bot

Olijfbot (Paralichthys olivaceus) is heel populair in Korea, China en Japan. Dit zijn dan ook de belangrijkste producenten van deze vis op het land. De olijfbot is een platvis met ogen aan de linkerkant, die van nature voorkomt in de Noord-Westerse Stille Oceaan.

Deze vis, die beter bekend staat als de Japanse bot of de hirame, wordt ook beschouwd als een soort met veel potentieel voor de aquacultuurindustrie in de Verenigde Staten [11]. De bot heeft namelijk een relatief korte groeitijd in vergelijking met andere platvissen, zet visvoer efficiënt om, en is goed ingeburgerd bij de consumenten.

Impact van het kweken van platvis

Het kweken van vis zoals bot, tarbot en heilbot heeft natuurlijk ook een impact op het milieu. Denk maar aan de mariene-ingrediënten in het visvoer, impact op de biodiversiteit, antibiotica, ziektes, overdracht van parasieten en de impact van vervuiling op de kwaliteit van water en de zeebodem. Klinkt niet geweldig, toch?

Daarom eist het ASC-certificaat van kwekers dat ze strikte richtlijnen volgen om gezonde vissen te kweken, terwijl ze mogelijke negatieve impact op het milieu en de omgeving minimaal houden.

ASC-gecertificeerde platviskwekers werken hard om de standaarden binnen de industrie te verbeteren, goed contact met hun lokale gemeenschappen te onderhouden, en hun werknemers en het milieu te respecteren.

Biodiversiteit

ASC-gecertificeerde platviskwekerijen moeten de impact op hun lokale ecosystemen minimaliseren. Ze doen dit op verschillende manieren, zoals het ontwikkelen en implementeren van een impactonderzoek om dieren in het wild en gevoelige gebieden te beschermen. Daarnaast moeten ze de ecologische kwaliteit van de zeebodem beschermen en ervoor te zorgen dat kwekerijen niet in Gebieden met een Hoge Beschermingswaarde (High Conservation Value Areas, HCVA) worden gevestigd. Gecertificeerde kwekerijen moeten er alles aan doen om ontsnappingen te vermijden, zodat de vissen zich niet kunnen mengen met wilde populaties.

Voer

Het gebruik van wilde vis als ingrediënt in het voer moet strikt gelimiteerd worden, en volledig traceerbaar zijn naar een verantwoordelijk beheerde (en liefst ook gecertificeerde) bron. Landbouwingrediënten zoals soja en palmolie moeten ook uit een goed beheerde bron komen.

Vervuiling

ASC-gecertificeerde platviskwekerijen moeten parameters zoals de fosfor- en zuurstofniveaus in het water regelmatig meten. De waarden moeten binnen de vooropgestelde limieten blijven. Eventueel koper in het water moet ook geminimaliseerd en in de gaten gehouden worden.

Ziektes

Kwekerijen moeten ook voldoen aan grondige vereisten ziekte-uitbraken te voorkomen. Zijn er toch zieke dieren, dan moet de kwekerij daar zorgvuldig mee omgaan, bijvoorbeeld door een managementplan op te stellen om met parasieten om te gaan. Sterven er opvallend veel vissen, dan moet daar meteen een actieplan voor gemaakt worden. Medicijnen preventief gebruiken is verboden.

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Alle ASC-gecertificeerde kwekerijen zijn veilige, rechtvaardige werkomgevingen waar medewerkers fair verloond worden en werktijden gereguleerd zijn. Iedere vorm van kinderarbeid is strikt verboden volgens de ASC-certificeringsrichtlijnen. Onze principes zijn gebaseerd zijn op de kernprincipes van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO). Gecertificeerde kwekerijen moeten ook aantonen dat ze betrokken zijn bij de lokale gemeenschappen en moeten een systeem op touw zetten om hen te informeren over potentiële gezondheids- en veiligheidsrisico’s.